ចន្លោះថ្ងៃទី១០ ដល់ ១៤ ខែតុលា ឆ្នាំ២០២២ ក្រុមការងារមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកោះថ្មរួមមាន៖ ឈុំ រ៉ា និង វី ស៊ីថា បានចុះទៅសួរសុខទុក្ខ និងសម្ភាសន៍អ្នករស់រានមានជីវិតពីរបបខ្មែរក្រហមនៅភូមិល្វាលើ ឃុំទន្លូង ស្រុកមេមត់ ខេត្តត្បូងឃ្មុំ ចំនួន ១១គ្រួសារ៖ ១) ញ៉ាញ់ មៀវ ២) ផុក កន ៣) ហឺម ៤) គង់ ឈន ៥) នី ភឹន ៦) គង់ តឹង ៧) កុល មូត ៨) តូច សួងពូង ៩)ឡិន ឆាន ១០) ស៊ុន តុញ ១១) ញឹក សាណៃ។ ភូមិល្វាលើ គឺជាភូមិមួយក្នុងចំណោមភូមិទាំង១៣នៃឃុំទន្លូង ( ភូមិក្ដុលលើ ភូមិក្ដុលក្រោម ភូមិក្ដុលផ្សារ ភូមិចង្គំទី១ ភូមិចង្គំកណ្ដាល ភូមិចង្គំស្ពាន ភូមិកោះថ្ម ភូមិស្លាភ្នំ ភូមិម្កោរ ភូមិបេងកោង ភូមិល្វាលើ ភូមិពងទឹក និងភូមិស្លាគីឡូ) ។ ភូមិល្វាលើមានចម្ងាយប្រមាណ១៣គីឡូម៉ែត្រពីមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកោះថ្ម ក្នុងភូមិកោះថ្ម ឃុំទន្លូង ស្រុកមេមត់ ខេត្តត្បូងឃ្មុំ ។ ភូមិល្វាលើមានព្រំប្រទល់ខាងលិចជាប់ភូមិកន្ទួត ឃុំជាំតាម៉ៅ ខាងជើងជាប់ភូមិបេងកោង ខាងកើតជាប់ភូមិពងទឹកនៃឃុំទន្លូង និងខាងត្បូងជាប់ភូមិឡាំបោរនៃឃុំជាំតាម៉ៅ។ ប្រជាជនរស់នៅក្នុងភូមិល្វាលើបច្ចុប្បន្នមានចំនួន១១៥គ្រួសារ ប្រជាជនសរុបមានចំនួន៥១៥នាក់(ស្រី២៥៣នាក់) ប្រជាជនដែលមានអាយុចាប់ពី១៨ឆ្នាំឡើងមាន ៣៣៦នាក់ (ស្រី១៧៤នាក់)។ ប្រជាជននៅភូមិល្វាលើភាគច្រើនជាជនជាតិដើមភាគតិចស្ទៀង (ស្ទៀងខាន)។ ពីបុរាណមក ចាស់ៗបានដាក់ឈ្មោះភូមិថាភូមិល្វា ដោយសារតែដីតំបន់នេះជាតំបន់ដីជាំទឹក និងមានដើមល្វាដុះជាច្រើន។ កាលជំនាន់នោះប្រជាជននិយាយប្រាស្រ័យទាក់ទងគ្នាជាភាសាស្ទៀង មិននិយាយភាសាខ្មែរដូចបច្ចុប្បន្នឡើយ។ បន្ទាប់មកអ្នកភូមិបានចេញពីភូមិល្វារត់ទៅរស់នៅភូមិតាពួក ដោយសារតែនៅក្នុងភូមិល្វាមានជំងឺអាសន្នរោគ (ជំងឺរាគ) បង្ករឲ្យមនុស្សស្លាប់ជាច្រើននាក់ ប៉ុន្តែពេលដែលទៅដល់អ្នកភូមិតាពូកមិនអនុញាតិបឲ្យរស់នៅទេ ហើយបាននិយាយថាមានកន្លែងណាអាចទៅរស់នៅបាន ទៅកន្លែងនោះវិញទៅ។ ពេលត្រឡប់មកវិញអ្នកភូមិក៏បាននាំគ្នាសាងសង់ផ្ទះរស់នៅខាងលើភូមិល្វាចាស់ ទើបអ្នកភូមិហៅភូមិនេះថាភូមិល្វាលើ ។ កាលពីជំនាន់អាណានិគមនិយមបារាំងនិងសង្គមរាស្រ្តនិយមជនជាតិដើមភាគតិចស្ទៀងនៅក្នុងភូមិល្វាលើមានចន្លោះពី ១០ ទៅ២០គ្រួសារ ប៉ុណ្ណោះ ប្រជាជនភាគច្រើនធ្វើចម្ការ ជៀរជ័រ និងបោសស្លឹកកៅស៊ូឲ្យក្រុមហ៊ុនបារាំងដើម្បីបានប្រាក់ផ្គត់ផ្គង់គ្រួសារ។ នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៧០ សង្គ្រាមបានកើតឡើងរវាងទាហានអាមេរិកាំង និងកងទ័ពវៀតកុងនៅក្នុងទឹកដីកម្ពុជា ដោយមានការទម្លាក់គ្រាប់បែកគ្រប់ទីកន្លែង រួមទាំងភូមិល្វាលើដែរ។ ពេលនោះក៏មានកងទ័ពវៀតកុងបានចូលមកលាក់ខ្លួននៅជាយៗភូមិល្វាលើ នៅពេលយប់ទើបកងទ័ពវៀតកុងហ៊ានចូលមកក្នុងភូមិដើម្បីទិញមាន់ទាអ្នកភូមិស្រុកទុកធ្វើម្ហូប។ ចំណែកទាហានអាមេរិកកាំងក៏បានចូលមករកកងទ័ពយៀតកុងដែរ ហើយទាហានទាំងនោះមិនបានធ្វើបាប្រជាជននៅក្នុងភូមិទេ។ នៅខណៈពេលអាមេរិកកាំងទម្លាក់គ្រាប់បែកមកលើកងទពវៀតកុងនោះ ក៏បានធ្វើឲ្យមានអ្នកភូមិពីរនាក់ប្តីប្រពន្ធស្លាប់ពេលពួកគាត់ដើរទៅងូតទឹកអូរ។ ប្តីប្រពន្ធនោះមានឈ្មោះ តាង៉ែត និង យាយក្អែក។ ពេលទាហានអាមេរិកកាំងដកទៅវិញ ក្នុងភូមិនេះត្រូវបានខ្មែរក្រហមចាត់តាំងឲ្យធ្វើការងាររួមដោយហៅថាក្រុមវេប្រវាស់ដៃ ដាក់ក្នុងចង្រុករួមតែខ្មែរក្រហមចែកស្រូវឲ្យដាំបាយហូបតាមផ្ទះ។ ប្រជាជនធ្វើការងារវេប្រវាស់ដៃបានរយៈពេលមួយឆ្នាំ ទើបខ្មែរក្រហមជម្លៀសប្រជាជនចេញពីភូមិឲ្យទៅរស់នៅតាមភូមិផ្សេងៗដូចេជាភូមិពងទឹក ភូមិកោះថ្ម ភូមិក្ដុលលើ ភូមិចង្គំកណ្ដាល ដោយដាក់ក្នុងមួយភូមិៗ៤-៥គ្រួសារគ្រប់ភូមិ ព្រោះថានៅភូមិល្វាលើគ្មានស្រែធ្វើទើបខ្មែរក្រហមជម្លៀសប្រជាជនចេញពីភូមិទាំងអស់។ ប្រជាជនបានវេចយករបស់ទ្រព្យ និងមានខ្លះបានរុះរើផ្ទះសម្បែងយកទៅធ្វើផ្ទះនៅភូមិផ្សេងដើម្បីនៅរស់។ ក្នុងរបបខ្មែរក្រហមភូមិល្វាលើគ្មានមនុស្សរស់នៅឡើយ។ អ្នកភូមិល្វាលើភាគច្រើនបានស្លាប់ដោយសារអត់បាយនៅពេលខ្មែរក្រហមជម្លៀសទៅស្រុកស្នួលខេត្តក្រចេះក្នុងឆ្នាំ១៩៧៨។ ក្រោយរំដោះប្រទេសនៅឆ្នាំ១៩៧៩ ប្រជាជនបាននាំគ្នាត្រឡប់មកស្រុកភូមិវិញរៀងៗខ្លួន ប្រជាជនខ្លះបានធ្វើដំណើរដោយថ្មើរជើង និងមានអ្នកខ្លះទៀតបានត្រឡប់មកដល់ភូមិមុនដោយសារតែមានឡានវៀតណាមដឹកជូនមកដល់ភូមិ។ ពេលដែលមកដល់ភូមិស្រុកវិញអត់មានស្រូវអង្ករសម្រាប់ហូបចុកនិងសម្រាប់ធ្វើពូជ ក៏នាំគ្នាទៅដើររើសគួរស្រូវ ជីកដំឡូងមកហូប និងដើររើសគ្រាប់កៅស៊ូ កាហ្វេទៅដូរយកស្រូវមកធ្វើពូជសម្រាប់រស់នៅរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃ។ បច្ចុប្បន្នប្រជាជននៅភូមិល្វាលើប្រកបមុខរបរជៀរជ័រនិងធ្វើចំការដូចជា ដាំម្រេច កៅស៊ូ ស្វាយចន្ទីរ សាវម៉ាវជាដើម។ ការសង្កេត៖ នៅតាមផ្លូវលំចូលទៅភូមិល្វាលើមានព្រៃអមនៅសងខាងនិងមានចំការកៅស៊ូ ចន្ទី។ ពេលទៅដល់ភូមិខ្ញុំបានឃើញថាភូមិមិនសូវធំតែមានមនុស្សចាស់ៗច្រើន ហើយមានចិត្តល្អទៀត។ បើនិយាយរឿងជីវភាពវិញធូរធារល្មមសមរម្យ។ នៅក្នុងភូមិល្វាលើប្រជាជនភាគច្រើនជាជនជាតិភាគតិច (ជនជាតិភាគតិចស្ទៀង)។ សព្វថ្ងៃក៏មានលោកយាយ លោកតានៅនិយាយជាភាសាជនជាតិភាគតិចស្ទៀងនៅឡើយ ប៉ុន្តែក្មេងៗមិនចេះភាសាជនជាតិភាគតិចស្ទៀងទៀតឡើយ។ ភូមិល្វាលើ ជាតំបន់ខ្ពង់រាប ដែលមានសណ្ឋានដីភ្នំ ជ្រោះ និងរាបស្មើ។ ដីមានពណ៌ក្រហមក្រម៉ៅ និងពណ៌ក្រមហឆ្អៅទៅតាមកន្លែង មានកន្លែងខ្លះជាដីជាំទឹក (ដីសើមរហូត)។ ចំពោះដីជាំទឹក ប្រជាជនបានដាំដំណាំដូចជាទុរេន សាវម៉ៅ ម្ឃុតងាយស្រួលសម្រាប់មើលថែ ព្រោះមានទឹកផ្គត់ផ្គង់ទោះបីខែប្រាំងដាច់ទឹកភ្លៀង។ ឯដីស្មើឬភ្នំតូចៗភាគច្រើនដាំដំណាំកៅស៊ូ ម្រេច ស្វាយចន្ទី ដំឡូងមី។ នៅក្នុងភូមិល្វាលើមានដាំណាំស្ទើរគ្រប់គ្រួសារ ហើយដាំណាំមានច្រើនជាងគេគឺដំណាំកៅស៊ូ។ កៅស៊ូ ជាដំណាំមួយប្រភេទដែលល្អជាងគេនៅក្នុងភូមិល្វាលើ បន្ទាប់មានទុរេន ម្រេច ទោះបីជាដំណាំកៅស៊ូមានតម្លៃទាបជាងម្រេច និងទុរេនក៏ពិតមែន តែប្រជាជនមានប្រាក់ចំណូលរាល់ថ្ងៃសម្រាប់ផ្គត់ផ្គង់នៅក្នុងគ្រួសារ។ ប្រជាជននៅក្នុងភូមិល្វាលើដែលមានអាយុ៦០ឆ្នាំឡើងមាន៣៤នាក់ (ស្រី២២នាក់) គាគច្រើនជាមនុស្សស្រី ចំណែកអ្នកនៅលីវមិនយកគ្រួសារ៤-៥នាក់។ មិនសូវមានប្រជាជនចំណូលមកពីភូមិ ខេត្តផ្សេងមករស់នៅ ហើយអ្នកមានគ្រួសារប្តីប្រពន្ធភាគច្រើនគឺយកអ្នកភូមិខ្លួនឯង។ នៅភូមិល្វាលើអត់សូវមានអ្នកចូលរៀនចប់ថ្នាក់ទី១២ (ចប់បាក់ឌុប) គឺបានចូលរៀនត្រឹមថ្នាក់ទី១-១០ឈប់រៀនមកធ្វើចំការ ចៀរជ័រកោស៊ូ របស់ខ្លួន ឬស៊ីឈ្នូលធ្វើការងារក្រុមហ៊ុននៅជិតៗផ្ទះ។ បញ្ហាប្រឈម៖ ការធ្វើរដំដើរទៅធ្វើការមានការពិបាកណាស់ជាពិសេសនៅពេលព្រឹកឡើង នៅថ្ងៃទីមួយពេលដែលធ្វើដំណើរទៅភូមិល្វាលើមេឃភ្លៀងរលឹម។ ចំណែកផ្លូវលំចូលទៅក្នុងភូមិមានការខូចខាតច្រើនមានទាំងក្រហូងនិងមានទឹកដក់នៅតាមលើផ្លូវដែលត្រូវធ្វើដំណើរងាយនឹងរអិលដួលម៉ូតូ បង្ករឲ្យប្រឡាក់សម្លៀកបំពាក់។ ពេលដែលទៅសម្ភាសន៍គាត់មានសំឡេងរំខានពីអ្នកជិតខាងរួមមានសំឡេងចាក់បាស់ជាដើម។ ម្យ៉ាងទៀតគាត់និយាយពីភាសាតំបន់ខុសពីភូមិរបស់ខ្ញុំធ្វើឲ្យខ្ញុំមិនសូវយល់។ ជូនកាលគាត់និយាយតិចៗធ្វើឲ្យខ្ញុំពិបាកស្ដាប់។ នៅតាមផ្ទះគាត់ភាគច្រើនមានចញ្ចឹមឆ្កែរ ខ្ញុំខ្លាចឆ្កែខាំមែនទែនពេលដែលពួកខ្ញុំដើរចូលទៅជួប និងសុំការអនុញាតិសម្ភាសន៍គាត់។ ពេលខ្លះទៀតកំពុងតែសម្ភាសន៍ស្រាប់តែមានមេឃភ្លៀងឡើងខ្លាំងធ្វើអោយយើងពីបាកស្ដាប់គាត់និយាយ ស្ដាប់មិនចង់លឺមិនដឹងថាគាត់និយាយពីអ្វី ទាល់តែសួរគាត់បញ្ជាក់ម្ដងទៅពីរដងទើបដឹងថាគាត់និយាយពីអី្វ។ ជូនកាលពេលពួកខ្ញុំសម្ភាសន៍ចំគាត់មានបញ្ហាការចងចាំធ្វើឲ្យខ្ញុំពិបាកក្នុងការសួរនាំសាច់រឿងរបស់គាត់ ព្រោះគាត់ចាំមិនបានហើយគាត់ឆ្លើយតបមកខ្ញុំវិញថាមិនដឹង។ ជូនកាលយើងចូលទៅសុំគាត់សម្ភាសន៍គាត់មិនឲ្យយើងសម្ភាសន៍និងមានអ្នកខ្លះទៀតគាត់ឈឺគាត់និយាយមិនកើតដោយយើងខំដើររកផ្ទះគាត់ល្មមតែឃើញ ទើបពួកយើងរកចាស់ៗផ្សេងនៅជិតៗគាត់ជំនួសវិញ។ ដោយ ឈុំ រ៉ា និង វី ស៊ីថា